Kościoły

W czasopiśmie „Pamiętnik Religijno-Moralny” z 1842 roku ks. Jan Kloczkowski proboszcz parafii w Jedlińsku, zamieścił artykuł pt. „Wiadomość historyczna o kościele parafialnym w mieście Jedlińsku” w którym krótko opisuje historię powstania miejscowego kościoła. Pisze m.in. tak: (…) na wschodniej stronie miasta, stoi kościół okazały pięknego budownictwa pod tytułem świętych apostołów Piotra i Andrzeja, założony w 1637 roku przez Stanisława Witkowskiego kasztelana sandomierskiego, dziedzica dóbr Jedlińska. (…) Kasztelan Witkowski nadał kościołowi jedlińskiemu erekcje, i z dóbr swoich dziedziczntych: Jedlonki, Płaskowa, Zawad, Woli Gutowskiej i miasta Jedlińska parafię utworzył. Ponadawał kościołowi place i grunta w mieście; nadto kupił folwark na Bierwcach z czterech włościan złożony, i te kościołowi na wieczne czasy zapisał”. Mamy też informacje o fundatorach kościoła: Fundusz zaś ten na proboszedzicznych: Ponadawał kościołowi place i grunta w mieście, nadto kupił folwark na Bierwcach z czterech włościan złożony i te kościołowi na wieczne czasy zapisał. Fundusz zaś ten na proboszcza i dwóch wikariuszów przeznaczył, jak przekonywa erekcja w r. 1637 przez tegoż kasztelana kościołowi nadana, a przez Jana Wężyka arcybiskupa gnieźnieńskiego potwierdzona i w aktach łowickich oblatowana”. Autor artykułu opisuje także okres po przejściu wojsk szwedzkich kiedy to właściciele i mieszkańcy odbudowywali miasto i kościół zniszczone przez żołnierzy: „Taki stan kościoła trwał do 1655 roku w którym Szwedzi kraj najechawszy, spustoszenie w nim roznosili. Nieuszło Jedlińsko tej smutnej kolei i wraz z kościołem ogniem spłonęło. Po tym wypadku Aleksander Józef Załuski, wojewoda rawski, zięć Witkowskiego odreperował kościół, oraz podźwignął zabudowania plebańskie. (…) na koniec w roku 1752 Andrzej Stanisław Kostka Załuski, biskup krakowski, dziedzic dóbr Jedlińska wystawił nowy kościół i przyprowadził go do takiego stanu w jakim się dziś znajduje. Nie była to jedyna katastrofa w dziejach Jedlińska. Rok później, 27 sierpnia 1842 roku, ogromny pożar strawił 29 domów i 13 stodół czyli prawie całe miasteczko. Na szczęście kościół ocalał.

W grudniu 1881 roku dokonano renowacji kościoła. Odnowione zostały presbiterium i ołtarz wielki, ramy obrazów św. Apstołów Piotra i Andrzeja, ambonę, konfesjonały i ławki. Pracami stolarskimi zajmował się Jan Grabowski, cieśla z Jedlińska, natomiast prace malarskie wykonał Szymon Kołecki z malarz Radomia.

W 1884 roku nastąpiło poświęcenie Statuy niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny usytuowanej przed kościołem. Fundatorami figury było mieszczańskie małżeństwo Felixa i Marcyanny Mularskich.

W 1890 miasto Jedlińsk nawiedził kolejny wielki pożar, w którym spłonęło prawie całe miasteczko. Ocalał jedynie kościół parafialny, w którym w momencie wybuchu pożaru znajdowali się wszyscy chrześcijańscy mieszczanie, uczestniczący we mszy świętej. A tak powody dla których uratował się kościół opisuje korespondent Gazety Handlowej: „Kościół ocalał, dzięki okalającym go drzewom, które tamowały dalsze szerzenie się ognia. Pobożni parafianie powynosili ze świątyni wszystkie drobne sprzęty. Jeszcze o godzinie 10-ej wieczór płomienie ognia, porozrzucane tu i ówdzie, niszczyły do reszty zwęglone belki, a sterczące rzędy wysmukłych kominów świadczą o groźnym pożarze”.

Czynny udział w wyposażaniu kościoła brali udział obywatele miasta jak i członkowie miejscowych cechów. I tak np.: „W dniu 19 marca 1897 roku sławetny Wincenty Skoczek obywatel miasta Jedlińska, sprawił do kościoła Jedlińskiego żyrandol bronzowy o 35-ciu świecach, kupiony w Warszawie za 170 rubli(…).” Natomiast członkowie Cechu Skombinowanego zakupili łącznie 10 lichtarzy.

Źródła:
S. Rosiński, Jedlińsk – Parafia i Gmina w prasie dziewiętnastowiecznej, wyd. SKAUT.PL Dariusz Mariusz Zając, Jedlińsk 2008.